၂၀၂၅ ၊ စက်တင်ဘာ ၂၀

    ၂၀၂၅ စက်တင်ဘာ ၉ ရက်ဟာ ခေတ်သစ် တရုတ်ပြည် (ဝါ) ပြည်သူ့တရုတ်ပြည်ကို ဦးဆောင်တည်ထောင်ခဲ့တဲ့ ဥက္ကဋ္ဌကြီးမော်စီတုံး ကွယ်လွန်တာ (၄၉) နှစ် ပြည့်တဲ့နေ့ ဖြစ်ပါတယ်။ ဥက္ကဋ္ဌကြီးမော်နဲ့ ဆက်စပ် ပတ်သက်ပြီး ရေးကြ၊ ပြောကြတဲ့ စာအုပ်စာပေတွေ အများကြီးထဲမှာ မောင်ရင်မောင် ဘာသာပြန်တဲ့ 'မဒမ်မော်၏ နောက်ဆုံးနေ့များ'လည်း တစ်အုပ်အပါအဝင် ဖြစ်ပါတယ်။
    'ယခုစာအုပ်သည် 'စတန်းဖို့ဒ် ယူနီဗာစီတီပရက်စ်'မှ ပုံနှိပ်ထုတ်ဝေထားသည့် Ross Terill ၏ Madanme Maw : The White Boned Demon စာအုပ်ပါ အချက်အလက်များကို ထုတ်နုတ်ပြန်ဆိုထားခြင်းဖြစ်ပြီး နိုင်ငံရေး နောက်ခံအချက်အလက်များအတွက် Frederickc Teiwes နှင့် Waren Sum တို့ ပြုစုရေးသားသော The End of the Maoist Era မှ တရုတ်ပြည်နိုင်ငံရေးဖြစ်စဉ်များဖြင့် ညှိနှိုင်းရေးသားထားခြင်းဖြစ်ကြောင်း အသိပေးအပ်ပါသည်'လို့ မိတ်ဆက်စကားမှာ ဖော်ပြထားပါတယ်။ ဘာသာပြန်သူ 'မောင်ရင်မောင်'မှာ ဂျာနယ်တစ်ခေတ်ကောင်းစဉ်က နံနက်ခင်း ဂျာနယ်ကို စီစဉ်ထုတ်ေ၀ခဲ့သူ အယ်ဒီတာချုပ် ဆရာဇန်ဇန် ဖြစ်ပါတယ်။ ၂၀၂၅ သြဂုတ်လထဲမှာ ပြင်ဦးလွင်မှာ ကွယ်လွန်သွားခဲ့ပါပြီ။ ဒီဆောင်းပါးဟာ ဆရာဇန်ဇန် အမှတ်တရ အောက်မေ့ တသခြင်းလို့လည်း ဆိုနိုင်ပါတယ်။ ဆရာဇန်ဇန် မောင်ရင်မောင်အမည်နဲ့ ရေးခဲ့တဲ့ 'မဒမ်မော်'ကို ၂၀၂၂ မေလမှာ လွင်ဦးစာပေက ပုံနှိပ်ထုတ်ဝေခဲ့တာ ဖြစ်ပါတယ်။
    မဒမ်မော်ဆိုတာ ဥက္ကဋ္ဌကြီးမော်ရဲ့ စတုတ္ထမြောက်ဇနီး ရုပ်ရှင်မင်းသမီး 'ချန်ကျင်း'ကို ရည်ညွှန်းပါတယ်။ ချန်ကျင်းဟာ အောင်မြင်ကျော်ကြားတဲ့ စူပါစတား မင်းသမီးတစ်ယောက်ရဲ့ဘဝမျိုးနဲ့ မတင်းတိမ်နိုင်ဘဲ တရုတ်ပြည်ကြီးရဲ့ နိုင်ငံရေးကံကြမ္မာကို ပြောင်းလဲပစ်နိုင်တဲ့ ဧရာမမိန်းမ ဘသားအဖြစ်လည်း သမိုင်းတွင်ရစ်ခဲ့ချင်တယ်။ ဒါပေမဲ့ အကျိုးဆက်က ရာဇပလ္လင်ပေါ် မရောက်ဘဲ အကျဉ်းထောင်ထဲရောက်သွားကာ ရက်လရှည်ကြာ ခံစားနေရတဲ့ ကျဆုံးခြင်းရဲ့ ဒုက္ခတွေကို မိမိကိုယ်ကိုယ်အဆုံးစီရင်ခြင်းဖြင့် နိဂုံးချုပ် သွားခဲ့တယ်။ ချန်ကျင်းရဲ့ဘ၀ အတက်အကျတွေဟာ သံဝေဂရဖို့ ကောင်းသလို သင်ခန်းစာယူဖို့လည်း ကောင်းလှပါတယ်။
    'ချန်ကျင်းကို ၁၉၁၄ ခုနှစ် မတ်လ ၁၀ ရက်တွင် ရှန်တုန်းခရိုင် ဇူကျန်းတွင် မွေးဖွားခဲ့ပြီး ငယ်မည်မှာ 'လီရှုမင်း'ဖြစ်သည်။ ဖခင်ဖြစ်သော 'လီတိဝန်'မှာ လက်သမားအလုပ်နှင့် ပရိဘောဂဆိုင်ဖွင့်ကာ အသက်မွေးသူဖြစ်ပြီး မိခင်မှာ လီတိဝန်၏ အငယ်အနှောင်း ဖြစ်သည်။ နောက်ပိုင်းတွင် မိခင်နှင့်ဖခင်တို့ အိမ်ထောင်ရေးအဆင်မပြေဖြစ်ကာ လမ်းခွဲခဲ့ပြီးနောက် မိခင်မှာ အိမ်အကူအလုပ်နှင့် ပြည့်တန်ဆာအလုပ်တို့ကို လုပ်ရင်းဘဝကို ရပ်တည်ခဲ့ရသည်ဟု ဆိုသည်။ ချန်ကျင်း၏ ဘ၀တွင် မိခင်ဖြစ်သူ၏အမည်ကို တစ်ကြိမ်တစ်ခါမျှ ဖော်ထုတ်အသိပေးခဲ့ခြင်း မရှိခဲ့ပေ။' (စာ-၃၄)
    ချန်ကျင်းရဲ့ ငယ်ဘဝတွေက အလွန်ကြမ်းတမ်းခဲ့တယ်။ အနှိမ်ခံဘဝ၊ အပယ်ခံဘဝတွေကို ဖြတ်သန်းခဲ့ရတယ်။ ချန်ကျင်း (၁၂)နှစ်အရွယ်မှာ ဖခင်ကွယ်လွန်သွားခဲ့ရာ အတန်းဖော်များက မိဘမဲ့အဖြစ် ချိုးနှိမ်ဆက်ဆံခဲ့ကြတယ်။ ပျံကျဘဝမှာ ကျင်လည်နေရတဲ့ မိခင်က ချန်ကျင်းကို စီးကရက်စက်ရုံမှာ အလုပ်သွင်းပေးထားတယ်။
    ကလေးအလုပ်သမားအဖြစ် အတော်ကြာကြာ လုပ်ခဲ့ပြီး 'ကျိနန်'သို့ ပြောင်းခဲ့တယ်။ ကျိနန်မှာ အနုပညာနှင့် စင်တင်ပြဇာတ်လေ့ကျင့်ရေး ကျောင်းတက်ခဲ့ပြီး သူ့ရဲ့ အနုပညာဗီဇနှင့် ပါရမီကို ပြနိုင်ခဲ့တယ်။ သင်တန်း ဆရာတွေက ပေကျင်း(ပီကင်း)ရှိ အနုပညာကလပ်သို့ ပို့ဆောင်ပေးခဲ့တယ်။ ၁၉၃၁ မှာ 'ပိုင်မိလွန်'ဆိုတဲ့ သူဌေးသားတစ်ဦးနဲ့ လက်ထပ်ခဲ့ပေမယ့် မကြာခင်မှာပဲ လမ်းခွဲခဲ့ကြတယ်။ အဲဒီနောက် 'ကျင်းတောက် တက္ကသိုလ်'တက်ခဲ့ရာ ကွန်မြူနစ်ပါတီဝါဒဖြန့်ချိရေး မြေအောက်လှုပ်ရှာမှုအဖွဲ့ဝင် 'ယူကျိ ဝေ'နဲ့ ၁၉၃၂ ကစပြီး ချစ်သူများအဖြစ် ပေါင်းသင်းနေထိုင်ခဲ့ကြတယ်။ ချန်ကျင်းဟာ 'ကွိန်မြူနစ်ယဉ်ကျေး မှုတပ်ဦး'သို့ ဝင်ရောက်ခဲ့ပြီး တရုတ်ပြည် အရှေ့မြောက်တစ်ခွင် လှည့်လည်ကပြတဲ့ ပြဇာတ်အဖွဲ့မှာ ပါဝင်ခဲ့တယ်။ တရုတ်ပြည်ကို ဂျပန်ဖက်ဆစ်တွေ ကျူးကျော်သိမ်းပိုက်ထားချိန်ဖြစ်လေရာ ဂျပန်ဆန့်ကျင်ရေး ပြဇာတ်တွေကပြရင်း လူထုကို စည်းရုံးနှိုးဆော်ခဲ့တယ်။ ချန်ကျင်းပါဝင်တဲ့ 'လက်ထဲက ကြာပွတ်ကို လွှတ်ချလိုက်'ဆိုတဲ့ ပြဇာတ်ဟာ အထူးအောင်မြင်ခဲ့တယ်။ ချန်ကျင်းဟာ ၁၉၃၃ ခုနှစ်မှာ ကွန် မြူနစ်ပါတီ လူငယ်အင်အားစုအဖွဲ့ဝင်ဖြစ်လာခဲ့ချိန်မှာပဲ ချစ်သူယူကျိဝေကို ဂျပန်တွေ ဖမ်းမိသွားတယ်။ ချန်ကျင်း ဟာ သူ့အမေရှိရာ ကျိနန်ကို ထွက်ပြေးလာပြီး ခြေရာဖျောက်လိုက်တယ်။ အဲဒီနောက် ရှန်ဟဲတက္ကသိုလ်မှာ အနုပညာနည်းပြ ဖြစ်လာခဲ့ပြီး ကွန်မြူနစ်ပါတီလူငယ် အဖွဲ့ချုပ်က ဖွဲ့စည်းထားတဲ့ အပျော်တမ်းပြ ဇာတ်အဖွဲ့မှာ ပါဝင်ခဲ့ပါတယ်။
    ၁၉၃၄ စက်တင်ဘာမှာ ရှန်ဟဲ၌ နိုင်ငံရေးလှုပ်ရှားမှုကြောင့် ဂျပန်တွေက ချန်ကျင်းကိုဖမ်းပြီး ထောင်သုံးလချခဲ့တယ်။ ထောင်ကထွက်လာတော့ ချစ်သူဟောင်းယူ ကျိဝေနဲ့ ပြန်ဆုံပြီး ချစ်ခရီးဆက်ကြ ပြန်တယ်။ ၁၉၃၅ မတ်လမှာ ရှန်ဟဲသို့ ပြန်ရောက်လာပြီး 'အပြာရောင်ပန်းသီး'ဆိုတဲ့ ရုပ်ရှင်ဇာတ်ကားမှာ ပါဝင်သရုပ်ဆောင်ခဲ့ရာ ဝက်ဝက်ကွဲ အောင်မြင်ခဲ့တယ်။ ရုပ်ရှင်လောကထဲက ဒါရိုက်တာ'တန်န'နဲ့ လက်ထပ်လိုက်ပေမယ့် အချစ်ဟောင်း ယူကျိဝေနဲ့ကလည်း သံယောဇဉ် အမျှင်တန်းနေဆဲ၊ 'ကျန်းမင်း' ဆိုတဲ့ ရုပ်ရှင်ဒါရိုက်တာနဲ့လည်း ဘာလိုလို၊ ချန်ကျင်းရဲ့ အလှကွန်ရက်က ရုပ်ရှင်လောကကို ကျော်လွန်ပြီး နိုင်ငံရေးမှာ တံခွန်ထူနိုင်တဲ့အထိ ဖြန့် ကြက်နိုင်ခဲ့ပါတယ်။
    ၁၉၃၇ မှာ ဂျပန်တပ်တွေ ရှန်ဟဲကို ထိုးစစ်ဆင်တော့ ရှန်ဟဲရှိ ရုပ်ရှင်လုပ်ငန်းတွေ ရပ်ဆိုင်းသွားတယ်။ ချန်ကျင်းလည်း ရှန်ဟဲကနေ 'ယင်အန်း'သို့ ရောက်လာတယ်။ ယင်အန်းဆိုတာ တရုတ်ကွန်မြူနစ် ပါတီဌာနချုပ်ရုံးစိုက်တဲ့နေရာ၊ ဥက္ကဋ္ဌကြီးမော် ရုံးထိုင်တဲ့နေရာ၊ တရုတ်တော်လှန် ရေးသမိုင်းမှာ အလွန်အရေးပါတဲ့မြို့။
    '၁၉၃၈ ခုနှစ် ဧပြီလတွင် 'လူရွှန်းအနုပညာ အကယ်ဒမီကျောင်း'ကို ယင်အန်းတွင် စတင်ဖွင့်လှစ်ခဲ့ရာ တက္ကသိုလ်အဆင့် သတ်မှတ်လိုက်သော ထိုကျောင်းတွင် ချန်ကျင်းသည် ပြဇာတ်ဌာန၏ နည်းပြဆရာ မဖြစ်လာပြီး အော်ပရာနှင့် ပြဇာတ်ပညာရပ်တို့ကို သင်ကြားပို့ချခဲ့သည်။'(စာ-၃၆)
    ယင်အန်းမှာ ချန်ကျင်းတွေ့ခဲ့တာ ကွန်မြူနစ်ပါတီရဲ့ ထိပ်သီးနှစ်ဦး၊ တစ်ဦးက ဥက္ကဋ္ဌကြီးမော်၊ တစ်ဦးက ထောက်လှမ်းရေးအကြီးအကဲ 'ကန်ရှန်း'၊ ကန်ရှန်းဆိုတာ ဆိုဗီယက်ရုရှားမှာ ထောက်လှမ်းရေး ပညာတွေ သွားရောက်သင်ကြားခဲ့တဲ့ မော်အားကိုးရတဲ့သူ၊ ဝါဒဖြန့်ချိရေးဦးဆောင်ဗဟိုအဖွဲ့ရဲ့ ခေါင်းဆောင်လည်းဖြစ်တယ်။
    'တကယ်တော့ ချန်ကျင်းနှင့် ကန်ရှန်းတို့သည် နိုင်ငံရေးအရ သိကျွမ်းခင်မင်ကြသူများထက်ပိုသော ဆက်ဆံရေး တာရှည်ခဲ့ကြသူများလည်း ဖြစ်သည်။ မော်စီတုံးနှင့် ချန်ကျင်းတို့ လက်မထပ်မီ အချိန်ကပင် ယင်အန်း၌ ကန်ရှန်းနှင့် ချစ်ဇာတ်လမ်းတစ်ပုဒ်ပမာ တွဲခဲ့ကြသူများလည်း ဖြစ်သည်။ နောက်ပိုင်းတွင် မော်စီတုံးနှင့် ချန်ကျင်းတို့ လက်ထပ်ကြမည်ဆိုသောအခါတွင်လည်း ကန်ရှင်းကပင် သူတို့နှစ်ယောက်ကြား အောင် သွယ်တော်အဖြစ် လမ်းဖောက်ပေးခဲ့သူ ဖြစ်လာပြန်သည်။' (စာ-၆၇)
    'မော်စီတုံးနှင့် ချန်ကျင်း စတင်တွေ့ဆုံစဉ်က မော်၏အသက်မှာ (၄၅)နှစ်အရွယ်ရှိပြီဖြစ်ပြီး ချန်ကျင်းမှာ (၂၄)နှစ်အရွယ်သာ ရှိသေးသည်။ ထို့အပြင် ကလေးငါးယောက်ဖခင်လည်းဖြစ်သော မော်သည် ခရီးရှည်ချီတက်ခဲ့စဉ်က သူ့အနားမှာ တစ်ဖဝါးမကွာလိုက်ပါနိုင်ခဲ့သော ဇနီးသည် 'ဟီကျိချန်း'နှင့် ပေါင်းသင်းနေချိန်ဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် ပါတီစည်းကမ်းအရ အခြားသော ကွန်မြူနစ်ပါတီခေါင်းဆောင်များ ကျေနပ်စေရန် လက်ရှိ ပေါင်းသင်းနေသော ဟီကျိရှန်းကို ကွာရှင်းခွင့်ပေးရန်နှင့် ချန်ကျင်းနှင့် ပေါင်းသင်းနိုင်ရန် ပါတီသို့ ဝင်ခွင့်တောင်းခဲ့ပြီးမှ ၁၉၃၈ နိုဝင်ဘာ ၂၈ ရက်တွင် ပါတီဗဟိုကော် မတီဝင်များရှေ့၌ မော်နှင့်ချန်ကျင်းတို့ အကျဉ်းရုံးလက် ထပ်ခဲ့ကြသည်။' (စာ-၃၆)
    ချန်ကျင်းဟာ မော်စီတုံးရဲ့ စတုတ္ထမြောက် မယားဖြစ်ပါတယ်။ ပထမဇနီးလိုရီရှူး(၁၉၀၇ မှ ၁၉၁၈)၊ ဒုတိယဇနီး ယန်ကိုင်ဟွီး(၁၉၂၀ မှ ၁၉၃၀)၊ တတိယဇနီး ဟီကျီရှင်း(၁၉၃၀ မှ ၁၉၃၇)၊ စတုတ္ထဇနီး ချန်ကျင်း (၁၉၃၉ မှ မော်သေဆုံးချိန် ၁၉၇၆ အထိ)ဖြစ်ပြီး မော်ကို အနီးကပ်ပြုစုနေတဲ့ ကိုယ်ရေးအတွင်း ရေးမှူးမလေး 'ကျန်းယုဖန်း'ကတော့ သီးခြား ဇနီးမယား ဖြစ်တယ်လို့ဆို ပါတယ်။
    '၁၉၃၈ ခုနှစ်ကတည်းက မော်နှင့်လက်ထပ်ခဲ့ပြီးနောက် လူမြင်ကွင်း၌်အတူယှဉ်တွဲ မမြင်ရသော်လည်း ၁၉၄၀ ပြည့်နှစ်တွင် ချန်ကျင်းသည် မော်၏ ကိုယ်ရေးအတွင်းရေးမှူးအဖြစ် တာဝန်ယူခဲ့သည်။ ထို့အပြင် ပါတီဝါဒဖြန့်ချိရေးဌာနလက်အောက်ရှိ ရုပ်ရှင်လုပ်ငန်းကို ဦးစီးကွပ်ကဲခဲ့ရာ မော်စီတုံးဖြစ်စေချင်သည့် ဝါဒသဘော တရားများကို ရုပ်ရှင်ဇာတ်ကားများမှတစ်ဆင့် မော်ကိုယ်တိုင် ပြောနေဘိသကဲ့သို့ ထိရောက်အောင် ပုံဖော်ပေးနိုင်ခဲ့သည်။ ၁၉၄၉ ခုနှစ်တွင် တရုတ်ပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံ စတင်ထူထောင်သည့် အခမ်းအနား၌ မော်နှင့်အတူ ချန်ကျင်း တက်ရောက်ပြခဲ့ခြင်းဖြင့် နိုင်ငံအကြီးအကဲ၏ ဇနီးမယား အဖြစ် တရားဝင်ဖြစ်စေခဲ့သည်။' (စာ-၃၆၊ စာ-၃၇)
    တရုတ်ပြည်သစ် ထူထောင်ခြင်းနှင့်အတူ ချန်ကေရှိတ်နှင့် အပေါင်းပါ နောက်လိုက်များကို တရုတ်ပြည်ကြီးမှ မောင်းထုတ်နိုင်ခဲ့ခြင်းဟာလည်း မော်ရဲ့ကြီး မြတ်တဲ့မှတ်တိုင်တစ်ခု ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ တရုတ်ပြည်သစ် တည်ထောင်ရာမှာ မော်ရဲ့ စီမံကိန်းတွေ ကျရှုံးခဲ့တာ တွေ့ရပါတယ်။
    '၁၉၆၀ ပြည့်နှစ်၏ ရှေ့ပိုင်းကာလများက မော်စီတုံးချမှတ်ခဲ့သော 'မဟာခုန်ပျံကျော်လွှားရေးဝါဒ' မအောင်မမြင်ဖြစ်ခဲ့ပြီးနောက် တိုင်းပြည် ၏အာဏာကို လျူရှောက်ချီ၊ တိန့်ရှောင်ဖိန်နှင့်အတူ အခြားခေါင်းဆောင်များက ခွဲဝေဆုံးဖြတ်မှုပြုလာကြသည်။ သူတို့၏ ဆုံးဖြတ်လုပ်ကိုင်မှုများမှ ဖြစ်လာသည့် တိုင်းပြည်၏ စီးပွားရေးရလဒ်များကို မော်လက်ခံခဲ့ရသည်။' (စာ-၉၀)
    ဥက္ကဋ္ဌမော်ဟာ ရှင်လျက်နဲ့ သေသူလိုဖြစ်ခဲ့ရတယ်။ လျူရှောက်ချီတို့၊ တိန့်ရှောင်ဖိန်တို့က မော်ကို ဥပေက္ခာပြုလာကြတယ်။
    'ထို့ကြောင့် နောက်ပိုင်းတွင် မော်စီတုံးသည်သူ၏ အာဏာဆုံးရှုံးလက်လွှတ်ရတော့မည်ကို စိုးရိမ်ကာ အာဏာချိန်ခွင်လျှာကို သူ့ဘက်သို့ ယိမ်းလာအောင် ပြင်ဆင်မှုများ ပြုလာခဲ့သည်။ ပါတီထိပ်ပိုင်း ခေါင်းဆောင်များအတွင်း ချန်ကျင်းအပါအဝင် မျက်နှာသစ်ခေါင်းဆောင်များကို ထည့်သွင်းဖွဲ့စည်းလိုက်ခြင်းပင် ဖြစ်တော့သည်။ ထိုသို့ ဖွဲ့စည်းရခြင်းမှာ လက်ဝဲအယူအဆများ ပိုမိုရှင်သန်ကျယ်ပြန့်ရေး ကွန်မြူနစ်ဝါဒအဆုံးတိုင် အောင်မြင်ရေးကို အနှောင့်အယှက်ပြုမည့် ဗျူရိုကရက်များကို ဖယ်ရှားရေးဖြစ်သည်ဟု အသိပေးလိုက်သည်။ တစ်နည်းအားဖြင့် လျူရှောက်ချီနှင့် တိန့်ရှောင်ဖိန်တို့ကို ဗျူရိုကရက်များသဖွယ် သတ်မှတ်လိုက်ခြင်းဖြစ်ပြီး ထိုအုပ်စု၏ အခြေကျလာသည့် အုပ်ချုပ်ရေးအာဏာများကို ဖျက်သိမ်းတော့ မည့် ရည်ရွယ်ချက် ခြေလှမ်းလည်း ဖြစ်လေသည်။' (စာ-၉၁)
    ဒီလိုနဲ့ ၁၉၆၆ မှာ နာမည်ဆိုးနဲ့ကျော်ကြားတဲ့ ယဉ်ကျေးမှုတော်လှန်ရေးကြီး ပေါ်ပေါက်လာခဲ့ပါတယ်။ 'ယဉ်ကျေးမှုတော်လှန်ရေး'ဆိုသည့် စာတန်းအောက်မှ ယခင်နိုင်ငံရေး ရန်ငြိုးရန်စရှိခဲ့သူများကို အပြစ်ပေးမှုများ တိုင်းပြည်တစ်ဝန်း ဖြစ်ပျက်ခဲ့သည်။ တစ်နည်းအားဖြင့် မော်စီတုံး၏ နိုင်ငံရေးလမ်းစဉ်တို့ အပေါ် ဆန့်ကျင် လှောင်ပြောင်သူများကို မဲ၍ ချေမှုန်းခြင်းလည်းဖြစ်သည်။' (စာ-၅၉)
    'ယဉ်ကျေးမှုတော်လှန်ရေးလုပ်ခြင်းတွင် အကြောင်းအချက်တစ်ခုမက များစွာပါဝင်ခဲ့သည်။ ယဉ်ကျေးမှုတော်လှန်ရေး၏ မူလခေါင်းဆောင်နှစ်ဦးဖြစ်သော မော်စီတုံးနှင့် ချန်ကျင်းတို့ ရည်ရွယ်ထားသည့် တော်လှန်ရေးကာလအတွက် ပြီးဆုံးရမည့်အချိန် မသတ်မှတ်နိုင်ခဲ့သလို အစီအ စဉ်ဆွဲထားသည့် ကာလ ထက်လည်း ပိုကြာခဲ့သည်။' (စာ-၉၈)
    ယဉ်ကျေးမှုတော်လှန်ရေးကာ (၁၉၆၆-၇၆)မှာ ချန်ကျင်းရဲ့ ပုံနှိပ်ဟာ အထွတ်အထိပ်ကို ရောက်လာခဲ့ပါတယ်။ ချန်ကျင်းဟာ တရုတ်ပြည်ကြီးကို အုပ်ထိန်းချုပ်ကိုင်ထားတဲ့ ပေါ်လစ်ဗျူရိုအဖွဲ့ဝင် ၂၁ ဦးထဲမှ တစ်ဦးတည်းသော အမျိုးသမီးခေါင်းဆောင် ဖြစ်လာခဲ့ပါတယ်။  ချန်ကျင်းတို့ အာဏာလက် စောင်းထက်လိုက်ပုံက သမ္မတကြီး လျူရှောက်ချီကိုပင် ထောင်ထဲထည့်နိုင်ခဲ့ပါတယ်။ ဝန်ကြီးချုပ် ချူအင်လိုင်းတောင် ပရိယာယ် ကြွယ်ကြွယ်နဲ့ အနေအထိုင်တတ်လို့ သက်သာရာရခဲ့တာ၊ မော်နဲ့ ရင်းနှီးပြီး မော်ရဲ့ အရိုက်အရာကို မျက်စောင်းထိုးနေတဲ့ စစ်ခေါင်းဆောင် 'လင်းပြောင်'မိသားစုကိုလည်း အပြတ်ရှင်းပစ်နိုင် ခဲ့ပါတယ်။ ချန်ကျင်းတို့ဘက်က လက်ဦးမှုရသွားပြီဆိုတာ သိလိုက်တာနဲ့ လင်းပြောင်ဟာ မိသားစုနဲ့အတူ လေယာဉ်ဖြင့် ထွက်ပြေးစဉ် လေယာဉ်ပျက်ကျပြီး သေဆုံးသွားတာ ဖြစ်ပါတယ်။ လင်းပြောင်သာ ထွက်မပြေးဘူးဆိုရင် ကျွန်မတို့ သူ့ကို သတ်စရာ အကြောင်းမရှိပါဘူး}လို့ ချန်ကျင်းက ပြောခဲ့ပါတယ်။ (စာ-၁၂၀-ရှု)
    ယဉ်ကျေးမှုတော်လှန်ရေးကြီးက တစ်ပြည်လုံး ကြိမ်မီးအုံးသလို ပူပန်သောကတွေ ရောက်စေခဲ့တယ်။ အရင်းရှင်၊ ဗျူရိုကရက် စသည်ဖြင့် စွပ်စွဲပြီး ဘယ်နေ့ အသတ်ခံရမလဲဆိုတာ ရင်တမမ ဖြစ်နေကြတယ်။ လူပေါင်း သုံးသောင်းလေးထောင် အသတ်ခံရပြီး ခုနစ်သိန်း သုံးသောင်းက ညှဉ်းပန်းနှိပ်စက်ခြင်း ခံရတယ်။ တစ်ပြည်လုံး ငရဲကျနေသလို ခံစားခဲ့ကြရတယ်။ ဒီလောက် ပြင်းထန်ဆိုးရွားတဲ့ ယဉ်ကျေးမှု တော်လှန်ရေးကြီးဟာ ဥက္ကဋ္ဌကြီးမော် ကွယ်လွန်ချိန် ၁၉၇၆ စက်တင်ဘာ ၉ ရက်မှာ အဆုံးသတ်သွားတယ်လို့ ဆိုနိုင်တယ်။ ချန်ကျင်းနဲ့ အပေါင်းအပါသုံးဦး (ချန်ကျင်း+၃ = လေးဦးဂိုဏ်း) တို့ရဲ့ လှုပ်ရှား မှုများလည်း နိဂုံးချုပ်သွားတော့တယ်။
    ချန်ကျင်းနဲ့အတူ ကျန်းချွန်ကျောက်၊ ယောင်ဝေယွန်း၊ ဝမ်ဟုန်ဝင်းတို့ဟာ (မော်သေဆုံးပြီးနောက် တရုတ်ပြည်၏ အာဏာကို အလုံးစုံ ထိန်းချုပ်နိုင်ရေးကို အားထုတ်ခဲ့သူများဖြစ်လာသည်။ ထိုလေးယောက်ဂိုဏ်းကို မော်ကွယ်လွန်ပြီး တစ်လမပြည့်မီ ၁၉၇၆ အောက်တိုဘာ ၆ ရက်မှာ အချိန်မီ ဖမ်းဆီးထိန်းသိမ်းလိုက်ခြင်းဖြင့် တရုတ်ပြည်တွင်း၌ ဖြစ်ပေါ်လာတော့မည့် အာဏာလုပွဲကြီးကို ရပ်တန့်ပြီးဆုံး စေခဲ့သည်။)လို့ ဖော်ပြထားပါ တယ်။ (စာ-၅၈)
    ချန်ကျင်းတို့ရဲ့ လေးယောက်ဂိုဏ်းကျဆုံးခဲ့ရခြင်းရဲ့ အကြောင်းရင်းတစ်ခုကို ဒီလိုတွေ့ခဲ့ရပါတယ်။ 'မော်စီတုံးမကွယ်လွန်မီမှာပင် ချန်ကျင်းသည် နိုင်ငံရေးအုပ်စုဖွဲ့ကာ မော်ကွယ်လွန်ပြီးသည်နှင့် ပါတီအာဏာကို ထိန်းချုပ်ရန် အစီအမံများချမှတ်ထားပြီးဖြစ်သည်။ တိုင်းပြည်၏ ဝါဒဖြန့်ချိရေးဌာနများနှင့် စာနယ်ဇင်းများကို ထိန်းချုပ်ထားပြီးဖြစ်သော်လည်း တရုတ်ပြည်သူ့လွတ် မြောက်ရေးတပ်မတော်ကို ပိုင်နိုင်စွာ မစည်းရုံးနိုင်ခဲ့ခြင်းက ချန်ကျင်းအတွက် နိုင်ငံရေး ကြမ္မာငင်ခဲ့ရခြင်းပင် ဖြစ်သည်။' (စာ-၃၇)
    'စစ်သည် တစ်ဦးချင်းအနေဖြင့်ရော၊ စစ်တပ် အနေဖြင့်ရော၊ ထို့အပြင် ယောက်ျားတစ်ယောက်ချင်းစီ၏ စိတ်ဓာတ်အားဖြင့်လည်း စစ်တပ်အပေါ် မိန်းမသားတစ်ဦးဦးက လွှမ်းမိုးလာမည့်အဖြစ်မျိုးမှာ တရုတ်တို့၏ အစဉ်အလာ မဟုတ်ပေ။' (စာ-၁၁၆)
    ချန်ကျင်းနဲ့ အပေါင်းပါများဟာ ၁၉၇၆ မှာ ဖမ်းဆီးထိန်းသိမ်းခံရပြီး ၁၉၈၀ ပြည့်နှစ်မှာ ရုံးတင်စစ် ဆေးခဲ့ပါတယ်။ အကြိမ်ကြိမ် ရုံးတင်စစ်ဆေးပြီးနောက် ချန်ကျင်းကို 'သေဒဏ်' အမိန့်ချမှတ်ခဲ့သော်လည်း နောက်ပိုင်းမှာ ထောင်ဒဏ်တစ်သက် ပြောင်းလဲပေးခဲ့ပါတယ်။
    'ချန်ကျင်းနှင့်အတူ ကြံရာပါများဖြစ်သည့် ပါတီဒုဥက္ကဋ္ဌ ဝမ်ဟုန်ဝင်းကို ထောင်ဒဏ်တစ်သက်၊ ပေါလစ်ဗျူရို အမြဲတမ်းကော်မတီဝင် ကျန်းချွန်းကျောက်ကို နှစ်နှစ် ဆိုင်းငံ့သေဒဏ်၊ ပါတီဗဟိုကော်မတီဝင် လွတ်မြောက်ရေးသတင်းစာ အယ်ဒီတာချုပ် ယောင်ဝေယွန်ကို ထောင်ဒဏ်အနှစ် ၂၀ အသီးသီး ချမှတ်ခဲ့ပါတယ်။ (စာ-၂၂၅-ရှု)
    '၁၉၉၁ ခုနှစ်တွင် မော်စီတုံး၏ စတုတ္ထဇနီးဖြစ်သော ချန်ကျင်းသည် အကျဉ်းထောင်အတွင်း၌ သူ့ကိုယ်သူ ကြိုးဆွဲချကာ ဘဝနိဂုံးအဆုံးသတ်သွားခဲ့သည်ဟု သတင်းထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။ သေဆုံးချိန်တွင် အသက် (၇၇) နှစ်ရှိပြီဖြစ်သည်။' (စာ-၃၈)
    တရားခွင်မှာ ချန်ကျင်းပြောခဲ့တဲ့ စကားတစ်ခွန်းကတော့ ကမ္ဘာကျော်သွားခဲ့ပါတယ်။
    'ငါက မော်စီတုံးရဲ့ ခွေးတစ်ကောင်ပါ၊ သူက ကိုက်ဆိုရင် ကိုက်ရမှာပဲ'တဲ့။ ချန်ကျင်းဘယ်လောက် မာသလဲဆိုရင် သူ့ရဲ့ သံဝေဂစကားထဲမှာတောင် စိန်ခေါ်သံကို ကြားလိုက်ရသလိုပါပဲ။
    'အမှန်တရားဆိုတာ ဘာလဲ၊ တစ်လောကလုံးကပဲ မှန်သလား၊ ကျွန်မကပဲ မှန်သလား'တဲ့။       ။
(မြတ်ဘုန်းသစ်)
(TREND News ဂျာနယ်အတွဲ(၄)၊ အမှတ်( ၃၅ ) တွင်ပါရှိသော ဆောင်းပါးအား တဆင့်ပြန်လည်မျှဝေခြင်းဖြစ်ပါသည်။ )